vrijdag 6 september 2013

Je bent een "Guiri " (gierie met franse g de garçon)

Deze volksmond aanduiding voor alles wat toerist is, niet de taal spreekt ,en vooral uit het noorden en de USA komt geeft nog al wat discussie als het over de oorsprong ervan gaat.Aan de ene kant denkt men aan de Baskische benaming voor "Christinos",en stamt uit de eerste Carlisten-oorlog. Een burgeroorlog tussen 1833 en 1839 waar het woord guiri ook wel teruggevonden is in een tekst om liberalen aan te duiden.Ook zijn er die beweren dat het van het Turkse woord voor toerist of ontrouwe "guiur" afkomt.Veel die het woord vandaag de dag gebruiken,en dat zijn er heel veel weten niets van de afkomst en dat maakt ook niet veel uit voor de betekenis.Na 25 jaar in Catalonië woonachtig te zijn en in een toeristengebied te wonen wordt ik nog regelmatig met "het zijn" of het "niet zijn" geconfronteerd.Belangrijker dan de oorsprong van het woord is de toon waarop het uitgesproken wordt. Guiri kan van bijna liefkozend tot aan zwaar beledigend gebruikt worden en het moeilijkste is de intentie van het woord te kunnen herkennen.Er zijn dingen die uitgesproken "Guiri" zijn waaronder Mexicaanse strohoeden,witte Lloret-hoedjes,sandalen met sokken,flessen Sangria kopen,en noem maar op.De tweede graad en grootste groep kenmerkt zich door door de zon rood gekleurd ,niet verstaan,fastfood ,en anders gekleed gaan dan wat de Spaanse mode aangeeft.Al is het vaak niet onvriendelijk en zelfs een aanduiding voor "graag geziene toerist" is het woord wel geknoopt aan vooroordelen en is het een manier om de "guiries"op één hoopje te gooien. Guiries willen alleen zon ,drinken en slecht eten en daar vooral goed voor betalen bedoel ik daar dan mee. Jammer omdat hierdoor vaak tradities en streekproducten verwaarloosd en verdwenen zijn om plaats te maken voor guirie rotzooi en een afstandelijke behandeling.Spanje zou beslist nog populairder zijn zonder deze vooroordelen en met meer zelfvertrouwen in eigen product.

zaterdag 17 augustus 2013

Salsafí (haverwortel) een specialiteit uit de regio "La Selva"


Salsafí is een product , typisch is voor de regio La Selva maar is zelfs in Nederland en België niet helemaal onbekend.Paarse morgenster,boksbaard,haverwortel,armeluisasperge,witte schorseneren,oesterplant,boksbaard en keukenmeidenverdriet zijn namen voor de knolachtige groente die van oorsprong uit het mediterraanse gebied en speciaal uit de omgeving van "La Selva" komt.Zowel de wortel,die een sap uitscheidt dat aan oesters doet denken als de bladeren die zowel rauw als gekookt gegeten kunnen worden, worden gebruikt.De plant wordt van maart tot mei geplant en van oktober tot februari geoogst.Al is de plant meerjarig kan hij alleen het eerste jaar worden geoogst want daarna wordt de wortel houterig.De bereiding is ,zoals de naam keukenmeidenverdriet al zegt niet eenvoudig en moet vanwege het plakkerige sap onder water worden geschild. In de 16d eeuw werd de knol ook in midden Europa verbouwt maar werd door de komst van de grote schorseneer helemaal verdrongen.Ook in de volksgeneeskunde is de plant bekend en beschreven door Nicholas Culpeper rond 1630 als lever en galblaas opwekkend en tuberculose genezend.In de regio van "La Selva" een gastronomisch hoogstandje,het is niet makkelijk klaar te maken,vanwege het moeilijke schoonmaken en de lange kooktijd,maar na de klus is de beloning  dan ook groot.In de regio is er een culinaire route waar meer dan 20 restaurants bij zijn aangesloten en waar je variaties van recepten met de wortel kan proberen en ook bestaan er kant en klaar producten waarin de wortel is verwerkt.De smaak is speciaal ,maar de wortel is ook gezond en rijk aan vitamines en mineralen(vitamine E,B1 en B2 ijzer,fosfor en calcium)

zaterdag 10 augustus 2013

Almorratxas - typisch glaswerk uit Catalonië.

Almorratxas of ook Morratxas zijn een soort kruikjes meestal van glas maar soms ook van aardewerk en soms zelfs van metaal.In glas doet het een beetje aan een olieflesje denken met fijne tuitjes die uit het buikje naar boven uitsteken.Oorspronkelijk gebruikt als parfumflesje en ze zijn vaak versierd met linten en glasslierten ,krullen,en piekjes soms in blauw of groen glas. Over het algemeen is het een buikvormig vaasje met vier smalle tuitjes die er aan de bovenkant uitsteken .Een perfecte vorm om geurend water of parfum zijn geur met mate en constant vrij te laten en werd gebruikt bij dansen om vervolgens de parfum over de omstanders of deelnemers te sprenkelen,in sommige gevallen werd het kruikje aan het eind kapot gegooid.(Almorratxadans Lloret de Mar en Gironella) De almorratxa is een object kenmerkend voor volksdansen in Catalonië uit de 16de 18de eeuw en nog te zien in enkele traditionele feesten aan de Maresme en Costa Brava maar is ook in het binnenland bij verschillende volksdansen te zien ( wiki catalaans over dansen met almorratxas).


Almorratxa in het museum del mar in Lloret de Mar

maandag 29 april 2013

La Gralla, een Catalaans muziekinstrument

Dit houten blaasinstrument is heel typisch voor Catalonië.Het ongeveer 30/35 centimeter lange houten koonvormig instrumentje dat deel uitmaakt van de grote groep   van de Sachs-Hornbostels en is een rietblazer.Soortgelijke instrumentjes zijn over de hele wereld te vinden en doet vermoeden dat het heel oud is.Populair is het instrument in de eeuw XIX ook wel de gouden eeuw van de castellers(zie artikel van mijn blog) en grallas genoemd.Vanaf de eerste wereldoorlog raakt de gralla wat in het catalaans ook het woord voor kraai is in de verghetelhoek vanwege de komst van nieuwe moderne instrumenten.Tegenwoordig wordter van alles aan gedaan om dit instrumentje weer terug te brengen in de Catalaanse cultuur,Ze zijn onder te verdelen in 2 groepen,grallas secas(droge) zijn de meest primitieve ,met 7 vingergaten met een droog hard geluid en de gralla dolça (zoete) die een stuk meer ontwikkeld is ,meer gaten en metalen ringen aan het eind die het geluid fijner maken.

 

zaterdag 20 april 2013

Catalaanse Ratafia likeur

Ratafía heeft in Catalonië sinds 1989 een geografische oorsprongskeurmerk en wordt op verschillende plaatsen gemaakt. Het is een brandewijn met geperste groene walnoten,bosvruchten,kruiden, citroenschil en specerijen(waaronder Hollandse kaneel).Elk met een eigen geheime  meestal meer dan 50 ingrediënten bevattende  op likeur lijkende samenstelling  met een alcoholgehalte van 16 tot 22%.De naam komt van het Latijnse Rata Fiat of zoiets als"zo is het"en zo genoemd naar het heffen van het glas in geval van het maken van een overeenkomst.Ook in Frankrijk en Italië zijn er plekken waar je ratafia kan vinden maar de oorsprong ligt in Catalonië en werd van daar af verspreid.De groene walnoot( juglans regia) is wel het kenmerkende aan de Catalaanse Ratafia en dankzij deze en de andere kruiden en specerijen worden er mysterieuze en genezende kwaliteiten aan toegeschreven .Er bestaan beurzen en feesten rondom deze drank en in Catalaanse gerechten wordt het ook nog wel eens verwerkt. In Catalonië is vooral Santa Coloma de Farners met feestelijkheden in oktober,Besalú in december en Centellas in het eerste weekend van juni daar bekend om.

dinsdag 26 maart 2013

La Mona de pascua- paastaart


La Mona is een woord dat oorspronkelijk uit het Arabisch komt en zoiets als "mond voorziening" zou zijn.In Catalonië de "mona" is speciaal voor de paasdag.Oorspronkelijk als een gebak-krans is het tegenwoordig een bouwwerkje van chocoladefiguren. Oficieel krijgen de kinderen deze dag van hun peetvader zo´n "taartje" maar ook deze regel is gerevolutioneerd en kinderen krijgen en maken volop "monas".Banketbakkers doen hun uiterste best om op te vallen met "monas" die behoorlijk in de prijzen kunnen lopen. Oficieel gingen twee of drie families een dagje uit als een soort picknic en aten zo gezamenlijk de "monas" van de familie op.Vandaag de dag is de traditie minder sociaal maar er worden ongetwijfeld meer "monas" verkocht

woensdag 20 maart 2013

Benaming van oorsprong

In Europa zijn drie officiële maatstaven voor het aanduiden van originaliteit van voedingswaren BOB,BGA en GTS een wereld van afkortingen en termen die aanduiden om het product te beschermen voor het namaken van.In Spanje of in Catalonië zijn er buiten de vertalingen van enkele plaatselijke titels.
Staar je niet blind op afkortingen en nominaties,niet genomineerd is vaak net zo lekker maar het is handig te weten welke kwaliteitsproducten er zijn en waar deze vandaan komen.
VQPRD is de verzamelnaam voor alle benamingen van oorsprong ,voor wijn volgens de (CE) 753/2002 van de Europese unie
dbeschermde oorsprongsbenaming (BOB) in Catalonië Denominació d'Origen Protegida (DOP) 
de beschermde geografische aanduiding (BGA)indicació geogràfica protegida (IGP) Denominació Geogràfica (DG), voor sterke drank.
de gegarandeerde traditionele specialiteit (GTS).Denominació d'Origen Qualificada (DOQ)In Catalonië als enige:de Priorat.(AOC),Dan bestaat er nog de term "Vi de la terra" voor tafelwijnen die het geografische oorsprong garanderen.
Let op al komt het zelfde product uit dezelfde streek, wil dat niet automatisch zeggen dat het om het genomineerde product gaat-alleen de genomineerde producten mogen deze afkortingen dragen en het wil niet zeggen dat de anderen daarom geen kwaliteit zouden hebben.Wel zijn niet genomineerde goedkoper en hebben dus geen garantie.Verder zijn er vreselijk veel kwaliteitsproducten in Catalonië die ook zekere bekendheid kunnen hebben maar de nominatie niet dragen.

Met indicatie IGP kan je de volgende levensmiddelen vinden:
-Catalunya:Calçot de Valls  - calçots uit de streken  l'Alt Camp, elBaix Camp, el Tarragonès en el Baix Penedès en moeten aan een serie eisen voldoen.-Clementines uit Terres de l'Ebre-Llonganissa (gedroogde worst) uit Vic-Witte bonen "ganxet"(haken) Judías o alubias del Ganxet-Pa de pagès rond boeren witte brood-Aardappels uit Prades-Kip en kapoen van El Prat-Appels uit Girona-Erwten uit Llavaneres(Maresme) -pesols de llavaneres-Olijfolie uit de Emporda-oli de l'emporda-Perzik van  la Ribera d'Ebre-Catalaanse noga of Torró d'Agramunt-Kalfsvlees -uit  de Pyreneeën van een rundersoort gekruist en geschikt voor dit klimaat-Pirineus Catalans (Bruneta)-Ratafía Catalana een meer dan 1000 jaar oude caramelkleurige likeur gemaakt van kruiden en walnoten met een sterkte van ca30º-Boter uit Urgell-(mantega l'alt Urgell)


Verder uit Frans Catalonië , Balearen en Valencië wil ik de volgende producten noemen want ook deze kom je in Catalonië veel tegen 

-anjovis Anxoves de Cotlliure(Collioure)
-nougatsoort caramelkleurige zachte nougat met veel amandelsmaak Torró de Xixona
-Sobrassada(een soort chorizoachtige smeerworst) de Mallorca-Ensaïmada (zoete broodjes) uit Mallorca-nougatsoort harde witte met hele amandelen Torró d'Alacant-citrusfruit  uit Valencië (Cítrics valencians)-kersen uit Alicante -(Cireres de la muntanya d'Alacant)-worsten/vleeswaren uit Requena (Embotit de Requena)

Dan zijn er ook nog een hele serie producten met een kwaliteitsaanduidingentropische eendensoort van de kust bij Barcelona- Anec mut Vilafranca del Penedès-Anjovis uit L'Escala -anxovas d'Escala-Catània -amandelen met een "jasje" uit Vilafranca del Penedès-Een gevulde hoendersoort uit de streek-gall de Penedès -Everzwijn uit Prades  Val d’Aran (civet de jabalí is gevuld zwijn met groente en  jabalí con     apio en zwijn met selderij en bittere sinaasappelsaus)-Aardbeien uit sant Pol-Honing uit Ribes de Freser en  Arnes-Peix blau(blauwe vis) uit Cambrils-Varkensvlees  Osona-Porc Osona Taradell
-Truffels uit de Pyreneeën

-Lamsvlees(xai) uit Argençola-Chocola uit Agramunt (Urgell) 

Zijn voorbeelden van producten van een zeer gewaardeerde kwaliteit die ik niet af zou slaan

Over wijn is natuurlijk ook een artikel te kort om ze de aandacht te geven die zij waard zijn maar in elk gevalis dit lijstje van wijnstreken benamingen van oorsprong een basisweetje:Wijn uit de streek -Vi DO de Catalunya:DO AlellaDO CatalunyaDO Conca de BarberàDO Costers del SegreDO EmpordàDO MontsantDO PenedèsDO Pla de BagesDOQ PrioratDO TarragonaDO Terra Alta



meer informatie over Catalaanse gastronomie in het Catalaans of Spaans
http://www.do-catalunya.com/catala/webs_recomanades.html
http://gastronomia.catalunya.com

woensdag 13 maart 2013

zondag 20 januari 2013

La nit de Papu of Papus nacht (angst en duisternis)

Papu is één van de bekendste mythologische figuren in Catalonië.Dit antropomorfisch wezen is gerelateerd met Papón(in Asturië),Papau(in Portugal) en misschien ook met de franse ,vooral in de Pyreneeën   bekende Babau. Dit op mens lijkende wezen vertegenwoordigt de angst ,zijn mond en darmgestel zijn groot,groot genoeg om een levend mensenkind te kunnen verorberen zonder te hoeven kauwen. Papu gaat zwart of in elk geval donker gekleed,maar verstopt zich heel goed.Het is praktisch onmogelijk om Papu direct te zien met zijn donkere kleren met kap,muts of pet en in het donker,soms kan je zijn ogen zien die oplichten in de donkere hoeken waar hij zich verstopt.Gek genoeg verstopt hij zich met alle eenvoud in de kleinste hoekjes en gaatjes en komt daar ook weer met alle gemak uit.Het woord Papu wordt in het Catalaans ook wel voor andere dingen gebruikt die kinderen bang maken zoals insecten,wormen of rare wezens en "espantamainadas" wolken, waarvan moeders aan hun kinderen vertellen dat als zij stout zijn naar beneden zullen komen om hen op te eten. Papus zijn ook de gekapte personen bij de paasprocessies waarvan je alleen de ogen kan zien. Papu vertegenwoordigt angst en duister maar staat ook voor een jaarlijks terugkerend feest geviert in het begin van het jaar in het gebied van de Pyreneeën.Het is helemaal geïnspireerd op het fantastische wezen Papu. Mensen op skies en verkleed als Papu  met fakkels in de hand komen  van de berg in het donker en vormen een kasteel van vuur.De "pa amb tomaquet" en vlees van de barbecue maakt het feest compleet.